Εύκολα θα ανακαλύψουμε ακούγοντας τις πρώτες μεγάλες επιτυχίες του Κουγιουμτζή από τα μικρά 45άρια, πως όλες εκδόθηκαν σε μεγάλους δίσκους με τη φωνή του Νταλάρα. «Αν δεις στον ύπνο σου ερημιά», «Μη μου θυμώνεις μάτια μου», «Που ΄ναι τα χρόνια», «Ο ουρανός φεύγει βαρύς», «Έρημος μες την ερημιά», «Αν είν΄να ΄ρθεις». Και αυτές ακριβώς οι εκτελέσεις είναι που πέρασαν στη μνήμη και στην ιστορία.

ΣΤΗ ΣΚΙΑ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΕΠΙΤΥΧΙΩΝ
- 15 ακροάσεις “αδικημένων” τραγουδιών του Σταύρου Κουγιουμτζή με τη φωνή του Γιώργου Νταλάρα –
γράφει ο Τάσος Π. Καραντής

Ο Γιώργος Νταλάρας είναι ταυτισμένος με τις μεγαλύτερες επιτυχίες του Σταύρου Κουγιουμτζή. Στη σκιά όμως των πασίγνωστων αυτών τραγουδιών υπάρχουν αρκετά άλλα, εξαίσια τραγούδια, τα οποία τα έχει ερμηνεύσει, εξίσου εξαιρετικά. Επιλέξαμε λοιπόν δεκαπέντε(15) απ’ αυτά τα τραγούδια – από τον πρώτο μεγάλο δίσκο του ερμηνευτή(1969) ως την τελευταία συμμετοχή του σε δίσκο του συνθέτη (2000) – και σας τα προτείνουμε, να τα γνωρίσετε, να τα ακούσετε, να τα απολαύσετε και να τα αγαπήσετε!

«Μου ’δωσε ο πλάστης την καρδιά» | «Αν είναι να ’ρθεις»
Δυο εξαιρετικά τραγούδια, το πρώτο σε στίχους του Άκου Δασκαλόπουλου, το δεύτερο σε στίχους του ίδιου του Κουγιουμτζή – από τον πρώτο προσωπικό δίσκο του ερμηνευτή(1969) – “αδικημένα” όμως από τις πολύ μεγάλες επιτυχίες : «Ο ουρανός φεύγει βαρύς» και «Που ’ναι τα χρόνια». Στα τραγούδια αυτά φαίνονται τα πρώτα, πρώιμα δείγματα, της ζωντάνιας στην έκφραση και της σπινθηροβόλας ερμηνείας του, τότε, 19χρονου ερμηνευτή Νταλάρα.

«Μ’ έκοψαν με χώρισαν στα δυο» | «Στο καπηλειό»
Και τα δυο αυτά τραγούδια περιέχονται στον δίσκο του Νταλάρα «Να ’τανε το ’21» (1970) κι είχαν να αναμετρηθούν με τραγούδια σαν το ομώνυμο («Να ’τανε το ‘21»), το «Δίχως την καρδούλα σου», το «Σακάκι μου κι αν στάζει» και, φυσικά, το «Κάπου νυχτώνει». Βέβαια το «Μ’ έκοψαν με χώρισαν στα δυο» δεν είναι τόσο άγνωστο, αλλά, αν κρίνει κανείς τη θεσπέσια μελωδία του Κουγιουμτζή, τον εξαιρετικό στίχο του Γιώργου Θέμελη και την ανεπανάληπτη σε σφριγηλότητα και διαύγεια ερμηνεία του Νταλάρα, σίγουρα το κομμάτι αυτό άξιζε μιας καλύτερης τύχης. Στο «Καπηλειό» πάλι, διαφαίνεται – στα πρώτα κι εδώ βήματα του νεαρού ερμηνευτή – η ικανότητά του να διηγείται πειστικά την ιστορία ενός τραγουδιού, όπως τη συγκεκριμένη, σε στίχους της Σώτιας Τσώτου.

«Έρημος μεσ’ στην ερημιά»
Το 1971 κυκλοφόρησε ο δίσκος «Όταν ανθίζουν πασχαλιές», που τον μοιράζονται ερμηνευτικά ο Γιώργος Νταλάρας με το Γιάννη Καλατζή, τον αμέσως επόμενο μετά το Νταλάρα – κατά τη γνώμη μας – ιδανικό ερμηνευτή του συγκεκριμένου ύφους τραγουδιών του Κουγιουμτζή. Πίσω λοιπόν από το «Χάντρα στο κομπολόι σου» και το «Ένας κόμπος η χαρά μου», κρύβεται το «Έρημος μεσ’ στην ερημιά», σε στίχους του Σταύρου Κουγιουμτζή. Κι εδώ ο Νταλάρας είναι μοναδικός : δραματικότητα – “σχολιασμός” των στίχων – εξαιρετική διαύγεια φωνής. Απολαύστε τον, ειδικά στο ρεφρέν.

«Λίγη είναι η σάρκα» | «Να σταματήσω τον καιρό»
Δυο τραγούδια από το «Ηλιοσκόπιο»(1973), σε ποίηση του Γιώργου Θέμελη. Στην εποχή του ακούστηκε περισσότερο το «Πρώτο περιστέρι». Στα δυο αυτά κομμάτια όμως – κι ιδιαίτερα στο πρώτο – φαίνεται περισσότερο, η γλυκύτητα στην ερμηνεία, που είναι ένα από τα πιο ξεχωριστά συστατικά της πλούσιας ερμηνευτικής γκάμας του τραγουδιστή. Στα δυο κομμάτια αυτά, αλλά και σε ολόκληρο το δίσκο, διαφαίνεται κι η ικανότητα του Νταλάρα να ερμηνεύει, με το ύφος που της αρμόζει, τη μελοποιημένη ποίηση, κάτι που θα το γνωρίσουμε περισσότερο τα επόμενα χρόνια, όπου ο Νταλάρας θα ερμηνεύσει Ρίτσο, Ελύτη, Παλαμά και, βέβαια, τους Κύπριους ποιητές.

«Αυγερινό παράπονο»
Από το δίσκο «Μικρές πολιτείες» του 1974, ξεχώρισαν αμέσως πολλά τραγούδια, από το «Ήταν πέντε, ήταν έξι» και του «Κάτω κόσμου τα πουλιά», ως το «Πουκάμισο το θαλασσί» και τα «Πρώτα λόγια». Κάπου εκεί όμως, υπάρχει και το «Αυγερινό παράπονο», σε στίχους του Άκου Δασκαλόπουλου, το οποίο είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά κομμάτια του κρυστάλλινου ήχου της φωνής του Νταλάρα, που ήταν και το “σήμα κατατεθέν” του ολόκληρη τη δεκαετία του ’70.

«Έχεις την πόρτα σου κλειστή» | «Σαν σβησμένο καρβουνάκι» | «Αχ τι άδικο» | «Σαν ραγίσει το ποτήρι»
Ο δίσκος «Στα ψηλά τα παραθύρια»(1975) είναι – κατά τη γνώμη μας – το αποκορύφωμα της συνεργασίας του Κουγιουμτζή με το Νταλάρα, ο καλύτερος κοινός δίσκος τους, με μελωδικότατα τραγούδια που τα απολαμβάνεις, με όλη τη σημασία της λέξης, από το πρώτο ως το τελευταίο. Κι από εδώ βγήκαν μεγάλες επιτυχίες : «Όλα καλά» και «Μη μου θυμώνεις μάτια μου», ενώ ακούστηκαν πολύ το ομώνυμο(«Στα ψηλά τα παραθύρια»), καθώς και το, εξαιρετικό ζειμπέκικο, «Κάποιος χτύπησε την πόρτα». Ο Νταλάρας έχει καταθέσει μοναδικές ερμηνείες. Αναφέρει ο Κουγιουμτζής στο βιβλίο του το “κόλλημα” του ποιητή Νίκου Καρούζου για το «Μη μου θυμώνεις μάτια μου» (βλ. Σταύρος Κουγιουμτζής, Χρόνια σαν βροχή, εκδ. Ιανός ο Μελωδός, Θεσσαλονίκη 2005, σελ. 35), αλλά και τον ενθουσιασμό του για την ερμηνεία του Νταλάρα στο «Όλα καλά», όπου αναρωτιόταν κι έλεγε στον Κουγιουμτζή: «Ξέρει ο Νταλάρας τι εκτέλεση έχει κάνει σ’ αυτό το τραγούδι;» (βλ. ό.π. σελ. 63). Στο δίσκο – διαμάντι λοιπόν αυτόν, υπάρχουν και τα τέσσερα αυτά τραγούδια που προτείνουμε, σε στίχους των Μιχάλη Μπουρμπούλη το πρώτο, του Μάνου Ελευθερίου το δεύτερο και το τέταρτο και του Άκου Δασκαλόπουλου το τρίτο. Τα τέσσερα αυτά τραγούδια είναι, καταρχήν, από τα πιο χαρακτηριστικά – “νταλαρικά” κομμάτια του ερμηνευτή της δεκαετίας του ’70, όσον αφορά το είδος που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε “έντεχνο – λαϊκό”. Ανήκουν δε, στα πιο λαϊκότροπα κομμάτια του Κουγιουμτζή κι, ευρύτερα, σ’ έναν γενικότερο ήχο, που άνθισε τη δεκαετία του ’70 και που τη λαϊκότητά του την χαρακτήριζε η ευγένεια κι η μελωδικότητα. Πολλά θα είχαν να μάθουν οι σύγχρονοι δημιουργοί και τραγουδιστές από τα συγκεκριμένα τραγούδια και τις ερμηνείες τους.

«Σ’ αυτήν την πόλη» | «Όποιος τραγουδάει τον πόνο»
Δέκα σχεδόν χρόνια μετά την τελευταία τους συνεργασία, ο Κουγιουμτζής ξανασυναντήθηκε με το Νταλάρα, μέσα από τον δίσκο «Τρελοί και άγγελοι» (1986). Κι από εδώ βγήκαν δυο πολύ μεγάλες επιτυχίες, το «Οι ελεύθεροι κι ωραίοι», με τη φωνή του Νταλάρα και το «Κόκκινο φουστάνι», με τη φωνή της Ελευθερίας Αρβανιτάκη, η οποία – στα πρώτα της δισκογραφικά βήματα – συμμετείχε με το συγκεκριμένο τραγούδι στο δίσκο. Ακούστηκε επίσης αρκετά κι η υπέροχη μπαλάντα «Τρελοί και άγγελοι» («Ντύλαν Τόμας»). Στο δίσκο αυτό ο Νταλάρας δεν είναι πλέον μόνο ο χαρισματικός 25χρονος τραγουδιστής της τελευταίας – προ δεκαετίας – συνεργασίας τους («Στα ψηλά τα παραθύρια» - 1975), αλλά ένας ερμηνευτής που κουβαλάει ήδη μια 20χρονη δισκογραφική εμπειρία στη φωνή του. Κι αυτό φαίνεται στις ερμηνείες του σε όλο το δίσκο. Στο κομμάτι «Σ’ αυτήν την πόλη», σε στίχους του Κουγιουμτζή, καταθέτει μια από τις πιο τρυφερές κι αισθαντικές ερμηνείες του, ενώ, τραγουδάει λιτά – λαϊκά, γι’ αυτό και μοναδικά, το κομμάτι «Όποιος τραγουδάει τον πόνο», σε στίχους του Μάνου Ελευθερίου.

«Αυτός ο κόσμος»
Η τελευταία δισκογραφική συνάντηση του Κουγιουμτζή με το Νταλάρα έγινε στο δίσκο «Έβρεχε ο κόσμος» (2000), όπου ο Νταλάρας συμμετέχει σε τρία τραγούδια. Είχε βέβαια προηγηθεί η εξαιρετική δουλειά τους «Ύμνοι αγγέλων σε ρυθμούς ανθρώπων» (1998), αλλά δεν θα μας απασχολήσει εδώ, αφού πρόκειται για εκκλησιαστικούς ύμνους και ψαλμούς μελοποιημένους από τον Κουγιουμτζή. Στο δίσκο αυτόν λοιπόν, ο Νταλάρας, ώριμος πια, ερμηνεύει το κομμάτι «Αυτός ο κόσμος», σε στίχους του Κουγιουμτζή, με μια υποδειγματική λαϊκή ερμηνεία για το πώς πρέπει να τραγουδιόνται τα λαϊκά τραγούδια. Το χρώμα της φωνής του και τα γυρίσματά του αποτελούν πραγματικά, χωρίς υπερβολή, σχολείο!

Ακούγοντας κανείς όλη την κοινή δισκογραφία του Κουγιουμτζή και του Νταλάρα, θα μπορούσε άνετα να δημιουργήσει μια ξεχωριστή συλλογή, έναν δίσκο με τις μεγαλύτερες επιτυχίες τους που είναι πασίγνωστες στο πανελλήνιο κι όλοι τις αγαπάμε. Εμείς, με τις δεκαπέντε(15) αυτές ακροάσεις, προτείνουμε μιαν άλλη συλλογή, ίσως όχι τόσο “ευκολοανάγνωστη”, αλλά με τραγούδια κι ερμηνείες που ζητούν πιο προσεχτικές ακροάσεις για να προσφέρουν τις “σπάνιες γεύσεις” τους.
Το συμπέρασμα, πάντως, παραμένει το ίδιο : είτε μέσα από τις μεγάλες επιτυχίες τους, είτε μέσα από πιο “αδικημένα” κομμάτια, ο Κουγιουμτζής κι ο Νταλάρας αποτέλεσαν ένα από τα πιο ισχυρά δίδυμα του ελληνικού τραγουδιού, που, πολύ απλά, μας άφησε τραγούδια υψηλής ποιότητας κι ερμηνείας.

Μέσα από αυτή την επί 3 και πλέον δεκαετίες σύμπραξη γεννήθηκαν 10 μεγάλοι δίσκοι είτε με τη συμμετοχή του ερμηνευτή σε τραγούδια του συνθέτη, είτε με τη συμμετοχή του συνθέτη σε προσωπικούς δίσκους του ερμηνευτή.
«Γιώργος Νταλάρας» (1969) | «Ο ουρανός φεύγει βαρύς» (Κουγιουμτζής), «Μου ΄δωσε ο πλάστης την καρδιά» (Δασκαλόπουλος), «Που ΄ναι τα χρόνια» (Δασκαλόπουλος), «Ποιο δρόμο να διαλέξω» (Κουγιουμτζής), «Αν ειν΄ να ΄ρθεις» (Κουγιουμτζής), «Το λιμάνι» (Κουγιουμτζής), «Κάπου στα Πετράλωνα» (Κουγιουμτζής)
«Να ‘τανε το 21» (1970) | «Να ΄τανε το ΄21» (Τσώτου), «Μ΄έκοψαν με χώρισαν στα δυό» (Θέμελης), «Δώσε μου το χέρι σου» (Τσώτου), «Αν δεις στον ύπνο σου ερημιά» (Κουγιουμτζής), «Έτσι ειν΄οι άνθρωποι» (Τσώτου), «Που ΄ναι τα χρόνια» (Δασκαλόπουλος), «Κάπου νυχτώνει» (Κουγιουμτζής), «Δίχως την καρδούλα σου» (Δασκαλόπουλος), «Το σακάκι μου κι αν στάζει» (Δασκαλόπουλος), «Στο καπηλειό (Τσώτου)», «Ο ουρανός φεύγει βαρύς» (Κουγιουμτζής)
«Όταν ανθίζουν πασχαλιές» (1971) | «Αν ήτανε να σ΄αρνηθώ» (Κουγιουμτζής), «Κάποιον άλλο φίλησες» (Δασκαλόπουλος), «Έρημος μες την ερημιά» (Κουγιουμτζής), «Όταν ανθίζουν πασχαλιές» (Κουγιουμτζής), «Χάντρα στο κομπολόϊ σου» (Δασκαλόπουλος), «Ένας κόμπος η χαρά μου» (Κουγιουμτζής)
«Ο μέτοικος» (1972) | «Είναι πια καιρός» (Κουγιουμτζής), «Βασανάκι βασανάκι» (Κουγιουμτζής), «Μ΄έκοψαν με χώρισαν στα δυό» (Θέμελης)

Με τραγούδια του Κουγιουμτζή ξεκίνησε ο Νταλάρας μία πολύχρονη καριέρα στο τραγούδι, ερμηνεύοντας πέντε στον πρώτο του μεγάλο δίσκο, με τον ομώνυμο τίτλο. Με το Νταλάρα να ερμηνεύει όλα τα τραγούδια, έκανε και ο Κουγιουμτζής την πρώτη εμφάνισή του με προσωπικό δικό του μεγάλο δίσκο, το «Να ΄τανε το ‘21», το 1970. Με τον Νταλάρα να ερμηνεύει τρία από τα τραγούδια του έκλεισε και ο Κουγιουμτζής το συνθετικό του κύκλο στις αρχές της 2ης χιλιετίας, στο δίσκο «Έβρεχε ο κόσμος». Μια διαδρομή για το συνθέτη που τέλειωσε περίπου έτσι όπως άρχισε.

Ας τελειώσουμε κι εμείς περίπου έτσι όπως αρχίσαμε. Κανείς δε μπορεί να πει με βεβαιότητα, πως θα ήταν τα τραγούδια του Κουγιουμτζή, αν δεν τα είχε πει ο Νταλάρας. Ούτε και πως θα ήταν ο Νταλάρας αν στο δρόμο του δε βρισκόταν ο Κουγιουμτζής. Είπαμε, τα υποθετικά σενάρια είναι εκ φύσεως εκτός πραγματικότητας. Κι εδώ έχουμε να κάνουμε με μία πραγματικότητα, αυτή των τραγουδιών. Είναι αναμφίβολα ένα υπέροχο μουσικό δίδυμο ....